دستاورد های انقلاب اسلامی
نگاهی به کارنامه نظام جمهوری اسلامی
بیش از ربع قرن از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد و جمهوری اسلامی در طول این مدت مراحل دشوار و موانع بسیاری را پشت سر گذاشته است. اینک به اعتقاد بسیاری از کارشناسان، یکی از مهم ترین چالش های انقلاب در سومین دهه از حیات خود مسئله «کارآمدی» می باشد.
بی تردید میان صحت و اتقان یک اندیشه اجتماعی و کارایی و توانایی نظام اجتماعی برآمده از آن در پاسخگویی به مشکلات جامعه ، رابطه مستقیمی برقرار است. از سویی دیگر، کارآمدی یا ناکارآمدی کارگزاران یک نظام سیاسی در اجرای اهداف و آرمان های آن، می تواند در کارآمد یا ناکارآمد به نظر آمدن آن نظام و به تبع، درست و نادرست به نظر رسیدن آن اندیشه اجتماعی، تاثیر مثبت یا منفی بر جای گذارد. به هر حال تناسب و ارتباط میان سه مقوله «اندیشه»، «نظام» و «کارگزاران آن» به گونه ای برقرار شده است که تفکیک میان آنها به خصوص در برابر منتقدانش چندان میسر به نظر نمی رسد؛ لذا دفاع از یک اندیشه متعالی یا نظام سیاسی متقن، زمانی امکان پذیر است که آن اندیشه یا نظام و کارگزارانش در مقام «عمل» ، درستی ، توانمندی، کارایی، کارآمدی و اثربخشی خود را به اثبات رسانیده باشند. نظام جمهوری اسلامی به عنوان ثمره عملی انقلاب اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نیست.
امروزه بروز مجموعه ای از مشکلات در جامعه ما در سال های پس از انقلاب به تدریج زمینه ساز القای اندیشه ناکارآمدی حکومت دینی شده است برخی از این مشکلات عبارتند از:

- محاصره و فشارهای اقتصادی غرب به خصوص آمریکا؛
- روند سریع افزایش جمعیت کشور در دهه اول انقلاب؛
- جنگ تحمیلی 8 ساله و خسارات فراوان ناشی از آن؛
- ترور بسیاری از مسئولان کارآمد و مؤثر نظام؛
- کاهش تولید و صدور نفت؛
- تغییر الگوی مصرف جامعه؛
- تورم جهانی؛
- ساختارهای نامناسب اجتماعی و اقتصادی به ارث رسیده از رژیم گذشته؛
- جنگ روانی و تبلیغاتی و تهاجم فرهنگی جهت ایجاد شکاف بین مردم و نظام اسلامی و به هدر رفتن استعدادهای انسانی کشور؛ و...
از آنجایی که رویکرد ما در این فصل، بررسی عملکرد نظام جمهوری اسلامی با توجه به معیارهای مادی و غیرمعنوی و غیرایدئولوژیک است، دستاوردهای معنوی و تاثیرات فرهنگی انقلاب اسلامی را بررسی نمی کنیم. گرچه آثار معنوی انقلاب در جای خود قابل بررسی ویژه می باشد؛ لکن موارد ذکر شده در این فصل بر اساس معیارهای کمی و مادی که مورد پذیرش عموم مردم - با هر سلیقه و عقیده ای - می باشد تنظیم شده است.

به نظر می رسد که کارنامه عملکرد نظام جمهوری اسلامی و کارگزاران آن ، با توجه به تغییر عمده شرایط و تقلیل محسوس درآمدهای ارزی کشور در سال های پس از انقلاب ، با عنایت به حجم کارهای انجام شده در این مدت، مصداق کلی «کارآمدی» است و البته از سوی دیگر، عدم تحقق برخی از اهداف و آرمان ها نیز می تواند از نشانه های ضعف و وجود نسبتی از ناکارآمدی در عملکرد آنان تلقی شود.
به عبارت دیگر این عملکرد به دلیل ضعف نگرش جامع راهبردی به مقوله توسعه در ابعاد مختلف آن همچون: اقتصاد، سیاست و فرهنگ و در پیش نگرفتن الگوی مناسب بر پایه ارزش های اجتماعی، فرهنگی و توانایی های بومی و به عبارت دیگر به دلیل در پیش گرفتن سیاست «توسعه نامتوازن» موجب ایجاد ناهماهنگی هایی در تنظیم اهداف، نارسایی هایی در تخصیص منابع و امکانات ، اختلالاتی در روابط اجتماعی و به تبع نارضایی هایی بین گروه هایی از جامعه شده است که این بعد از عملکرد، گویای نسبتی از ضعف و ناکارآمدی در مجموعه کارگزاران نظام است.

1- مفهوم کارآمدی
واژه کارآمدی دارای تعاریف متعددی است. یکی از عمده ترین این تعاریف، کارآمدی را «موفقیت در راه تحقق اهداف با توجه به امکانات و موانع» می داند. از این رو، کارآمدی هر سیستمی بر اساس سه شاخصه اهداف، امکانات و موانع آن، مشخص می شود. هر قدر سیستمی با توجه به سه شاخصه مذکور در تحقق اهدافش موفق باشد، به همان مقدار کارآمد است. در یک تقسیم بندی کلی می توانه امکانات لازم برای کارآمدی را به دو دسته مادی و غیرمادی تقسیم کرد. موانع کارآمدی هم به دودسته داخلی و خارجی قابل تقسیم است:

1- موانع داخلی، مانند: گروه های مخالف داخلی و میراث های منفی و مخرب علمی، اقتصادی، اجتماعی، سیاسی؛ افزایش تقاضای خدمات، افزایش آستانه رضایتمندی و ...
2- موانع خارجی، مانند: موانع اندیشه ای و فرهنگی مهاجم و مخالف ، موانع و تهدیدات سیاسی، اقتصادی، نظام و بین المللی.
باید توجه داشت که کارآمدی یک سیستم پویا، در حالات و شرایط گوناگون ، متفاوت است. برای مثال یک نظام سیاسی، امری زمانمند و دارای مراحل است و در زمان های مختلف می تواند از امکانات، موانع و اهداف متفاوت برخوردار باشد. از این رو کارآمدی نظام سیاسی را باید در شرایط و مراحل گوناگون (جایگزینی، استقرار، تثبیت اولیه، گذار و ثبات) به طور جداگانه بررسی و ارزیابی کرد. در واقع «کارآمدی کل» برابر با برآیند کارآمدهای مراحل گوناگون است. لذا از کارآمدی یا ناکارآمدی یک یا برخی از اجزا در یک سیستم مرکب و پیچیده، نمی توان کارآمدی یا ناکارآمدی آن سیستم را نتیجه گرفت. کارآمدی کل در سیستم های مرکب برابر است با حاصل جمع کارآمدی اجزا. بنابراین، اگر چه در یک سیستم پیچیده ، بروز عیب و نقص، محتمل و طبیعی به نظر می رسد لکن روند کلی و برآیند مجموعه عملکردها و تلاش های صورت گرفته، تعیین کننده میزان کارآمدی آن می باشد.
نکته مهم در این جا آن است که «وجود کارآمدی گرچه موضوعی عینی می باشد، احساس وجود کارآمدی، یک موضوع ذهنی است.» لذا لازم است با اطلاع رسانی صحیح از اقدامات انجام گرفته، از ذهنیت سازی منفی در افکار عمومی جلوگیری شود.

نکته دیگر اینکه «کارآمدی» شاخصی است که از مقایسه امکانات و توانمندی ها از یک سو و موانع و مشکلات از سوی دیگر حاصل می شود، بنابراین قضاوت منصفانه در این باره باید با توجه دقیق به هر دو وجه مسئله انجام پذیرد.
2- مقایسه امکانات و شرایط اقتصادی کشور در دودوره قبل و بعد از انقلاب
در بررسی میزان کارآمدی نظام جمهوری اسلامی یکی از نکات مهم، مقایسه شرایط اقتصادی درآمدها و هزینه های کشور در دو دوره قبل و بعد از انقلاب می باشد که جدول ذیل می تواند چشم انداز این محور را تا اندازه ای روشن کند:
ردیف متغیرهای دوره قبل از انقلاب (سال 56) بعد از انقلاب (سال 76)

1 تولید نفت 6 میلیون بشکه 5/3 میلیون بشکه
2 صادرات نفت 5/5 میلیون بشکه 2 میلیون بشکه
3 قیمت نفت(یک بشکه) 13 دلار 12 دلار
4 درآمد نفتی سالانه 22 میلیارد دلار 5/12 میلیارد دلار
5 سرانه درآمد نفتی 700 دلار 150 دلار
6 قدرت خرید دلار (ارزش دلار در مقابل دیگر ارزهای متعبر جهانی) 51/0
7 مصرف داخلی نفت 5/0 میلیون بشکه 5/1 میلیون بشکه
8 خسارات ناخواسته - 1000 میلیارد دلار از جنگ
9 جمعیت 33 میلیون نفر 64 میلیون نفر
10 جمعیت شهری 17 میلیون نفر 34 میلیون نفر
11 جمعیت روستایی 16 میلیون نفر 30 میلیون نفر
12 الگوی مصرف جامعه روستای و پایین شهری و بالا
13 سطح توقعات جامعه متوسط بسیار بالا
لازم به ذکر است که جمعیت کشور در سال 1382 به حدود 68 میلیون نفر (45 میلیون جمعیت شهری و 23 میلیون نفر روستایی) رسید. درآمد نفتی هم در سال 1381 با توجه به افزایش نسبی قیمت نفت در این دوره حدود 3/19 میلیارد دلار و درآمد سرانه نفتی در همین سال تقریبا 290 دلار بوده است.
در خصوص جدول فوق توجه به دو نکته مهم ضروری است:

الف) درآمد نفتی ایران پس از انقلاب به جهات متعددی به شدت کاهش یافته است؛ بدین صورت که : میزان تولید نفت تقریبا نصف شده، از میزان صادرات نفتی بیش از 50 درصد کاسته شده، درآمد نفتی کشور حدود دو برابر کاهش پیدا کرده و در مجموع به دلیل افزایش دو برابر جمعیت سرانه درآمد نفتی کشور، بیش از چهار برابر کاهش یافته است. علاوه بر آن با توجه به این که در طول حدودا بیست سال اخیر ، ارزش برابری دلار آمریکا در مقال دیگر ارزهای معتبر جهانی همچون پوند، مارک، فرانک وین، تقریبا نصف شده از آنجایی که کشورهای نفت خیز از جمله ایران در برابر نفت ، دلا دریافت می کنند، کاهش و افزایش ارزش دلار در حقیقت، کاهش و افزایش درآمد نفتی آنان نیز محسوب می شود؛ لذا می توان نتیجه گرفت که در طول 20 سال نخست انقلاب اسلامی، سرانه درآمد نفتی کشور حداقل هشت برابر نسبت به قبل از انقلاب کاهش پیدا کرده است. و گرچه در سال های اخیر (از سال 1382 به بعد) با توجه به رشد قیمت جهانی نفت، سرانه درآمد نفتی به حدود 2 برابر نسبت به سال 1376 رسیده است اما در عین حال، سرانه درآمد نفتی کشور نسبت به قبل از انقلاب، همچنان کاهش قابل ملاحظه ای حدود یک چهارم دارد .

و این در حالی است که کشورهای جهان سوم برای تامین هزینه های جاری و عمرانی خود عمدتا به صادرات مواد خام وابسته اند که قیمت آنها در این مدت، تقریبا ثابت بوده است؛ اما در همین مدت قیمت کالاهای ساخته شده کشورهای پیشرفته روز به روز بیشتر شده است.
ب) هزینه های اقتصادی کشور به جهات متعددی در سال های پس از انقلاب به شدت افزایش یافته است؛ بدین صورت که: مصرف داخلی نفت سه برابر شده، حدود 1000 میلیارد دلار در اثر جنگ تحمیلی به کشور خسارت مستقیم و غیرمستقیم وارد شده (تقریبا معادل درآمد نفتی 80 سال کشور) در این جنگ حدود 30 شهر و سه هزار روستا نیمه ویران و 10 شهر کاملا با خاک یکسان شدند تورم جهانی افزایش یافته، جمعیت کشور در دهه اول انقلاب به شدت رشد کرده و ترکیب جمعیتی آن از اکثریت روستایی (با توقعات پایین) به اکثریت شهری (با توقعات بالا) تغییر پیدا کرده و علاوه بر آن، الگوی مصرف کل جامعه به خصوص از دهه دوم به شدت بالا رفته و سطح توقعات اقتصادی، اجتماعی و رفاهی جامعه که قبل از انقلاب اگر نگوییم پایین ، قطعا متوسط بوده بعد از انقلاب به شدت افزایش یافته است. از این رو باید توجه داشت که ارزیابی عملکرد و کارنامه نظام جمهوری اسلامی و مقایسه وضعیت اقتصادی آن با نظام گذشته بدون لحاظ موارد پیش گفته نمی تواند ما را به یک جمع بندی منطقی و واقع بینانه رهنمون سازد.

3- کارنامه جمهوری اسلامی بر اساس شاخص های توسعه یافتگی

به رغم وجود این موانع و تغییر قابل توجه شرایط در سال های پس از انقلاب، شاخص ها و شواهد بسیاری حکایت از رشد و توسعه کشور در بسیاری از زمینه ها و ابعاد می کند که به عنوان نمونه به برخی از آنها اشاره می کنیم. لکن قبل از آن باید به این نکته توجه شود که به دلیل وجود شرایط بحرانی و جنگی در دهه اول انقلاب، نمی توان این دوره را در فرایند توسعه کشور مورد محاسبه قرار داد زیرا در حقیقت،دوره سازندگی و توسعه کشور، پس از جنگ شروع می گردد؛ به همین جهت ، اکثر قریب به اتفاق شواهدی که در این بحث به آنها اشاره می شود، به بعد از سال 1368 مربوط می گردد.
1-3. رشد علمی و آموزشی
موفقیت هر ساله دانش آموزان ایرانی در دست یابی به مقامات جهانی در المپیادهای علمی در رشته های مختلفی همچون فیزیک، ریاضی، شیمی، کامپیوتر و ... در رقابت با کشورهای پیشرفته علمی یکی از شواهد رشد و توسعه علمی کشور در سال های پس از انقلاب است.
این موفقیت ها در رشته های مختلف المپیادهای دانش آموزی از اولین سال حضور جوانان مستعد ایرانی هر ساله با پیشرفت بسیاری همراه بوده است: 3 بار مقام اول جهانی (المپیاد شیمی 1374 و 1375، المپیاد ریاضی 1377)، 2 بار مقام دوم جهانی (المپیاد فیزیک 1378 و المپیاد شیمی 1380) و 2 بار مقام سوم جهانی (المپیاد فیزیک در سال های 1374 و 1377) از دست آوردهای دانش آموزان ایرانی است. حاصل شرکت ایران در المپیادهای جهانی دانش آموزی در طی سال های 1366 تا 1380 در رشته های ریاضی، فیزیک، کامپیوتر، شیمی و زیست ، 57 مدال طلا، 92 مدال نقره و 58 مدال برنز بوده است.
از جهت رشد کمی در حالی که تعداد دانشجویان دانشگاه های کشور قبل از انقلاب ، از مرز 150 هزار نفر تجاوز نمی کرد ، امروزه به حدود دو میلیون و چهارصد هزار نفر رسیده است.
کشوری که در سال 56 با 33 میلیون جمعیت، نیازمند ورود پزشک خارجی (از کشورهای در حال توسعه ای همچون هند، بنگلادش ، پاکستان و ...) بوده هم اکنون با جمعیتی بیش از دو برابر، و به تبع آن با نیازی بیشتر به پزشک با مازاد پزشک روبه روست در زمینه پزشک روبه روست در زمینه پزشک متخصص نیز از رقم 7000 نفر در سال 57 به رقم 72792 نفر بیش از 10 برابر رسیده که آما کم نظیری است.

از جهت رشد کیفی نیز باید یادآور شد در حالی که در سال تحصیلی 1359-1358 تعداد دانشجویان دانشگاه های دولتی در مقطع دکتری فقط 452 نفر بوده این تعداد در سال تحصیلی 1381-1380 به بیش از 12 نفر رسیده است . به عبارت دیگر 5/26 برابر رشد داشته است که اگر آمار دانشگاه آزاد نیز به آن اضافه شود، به بیش از 50 برابر خواهد رسید.
بر اساس گزارش موسسه بین المللی اطلاعات علمی ، تعداد مقالات علمی چاپ شده از محققان ایرانی در مجلات معتبر بین المللی در طول 10 سال (1993-2003) 600 درصد رشد داشته است که 3 برابر رشد متوسط جهانی در این دوره است.
طی دهه اخیر، مرکز فرهنگی سازمان ملل (یونسکو) چند بار ایران را به عنوان یکی از موفق ترین کشورهای جهان در مبارزه با بی سوادی معرفی کرده است؛ زیرا ایران توانسته نرخ با سوادی جمعیت 6 ساله و بالاتر را از رقم 7/28 درصد در سال 55 به حدود 85 درصد در سال 1383 ارتقا دهد.

هم اکنون ما شاهد این هستیم که ایران در بسیاری از فناوری ها نه تنها خودکفا شده بلکه به کشور صادر کننده خدمات فنی مهندسی در حوزه های صنعت نفت، کشاورزی، بهداشت، سدسازی، تراکتورسازی، هسته ای، خودروسازی ، سلول های بنیادین و ... تبدیل شده است.
در عرصه علوم نوین، دانشمندان ایرانی توانسته‌اند تا مرزهای جدید دانش بشری پیش روند و در مواردی نیز از این مرزها نیز عبور کنند. موفقیت بی‌نظیر دانشمندان ایرانی در تهیه، انجماد و نگهداری سلول‌های بنیادی جنینی، که پیش از آن در انحصار 9 کشور دنیا بود، درمان ناباروری، نارسایی قلب و تلاش برای ترمیم لوزالمعده برای تولید انسولین به منظور درمان بیماری قند (دیابت) برای اولین بار در جهان از اقدامات کم نظیر دانشمندان جوان ایرانی در عرصه مهندسی ژنتیک است.
در عرصه علوم هسته‌ای، با وجود موانع و ممانعت کشورهای غربی و تحریم تجهیزات دو منظوره- دارای کاربرد مشترک در فعالیتها و تحقیقات هسته‌ای صلح‌آمیز و غیر صلح‌آمیز- امروزه ایران به فناوری پیچیده غنی‌سازی اورانیوم دست یافته و به جمع 10 کشور دارای این فناوری نوین در جهان پیوسته است.

2-3. کشاورزی و دامداری
بخش کشاورزی از مهم‌ترین و استراتژیک‌ترین بخش‌های اقتصادی کشور است. در حیطه کشاورزی و دامداری، طبق آمار رسمی دولت در سال 1356، دولت فقط توانایی تامین مواد غذایی مردم خود برای 33 روز در سال را داشت و مجبور بود باقی مواد غذایی را از خارج وارد کند. برای مثال مرغ را از فرانسه، تخم‌مرغ را از اسرائیل، سیب را از لبنان، پنیر را از دانمارک و... وارد می‌کرد؛ هم‌اکنون کشورمان به رغم دو برابر شدن جمعیت، به مرز خودکفایی رسیده است؛ به گونه‌ای که با توجه به اینکه تولید گندم در سال 1356، 1/5 میلیون تن بوده و کشور ما سال‌ها از بزرگ‌ترین واردکننده‌های گندم در دنیا محسوب می‌شده در سال 83 با تولید بیش از 14 میلیون تن- بعد از چهل و اندی سال- توانست به خودکفایی در عرصه این محصول استراتژیک دست یابد.

میزان تولید شلتوک برنج در سال 1356، معادل 1/1 میلیون تن بود. این رقم در سال 1379 به 7/2 میلیون تن افزایش یافت. تولید جو از 900 هزار تن به 3/3 میلیون تن و سبزیجات و محصولات جالیزی از 7/2 میلیون تن به 15 میلیون تن رسید. در بخش دام نیز رشد قابل توجهی در تولید پدید آمده است؛ به گونه‌ای که تولید تخم‌مرغ از 215 هزار تن به در سال 1356 به 555 هزار تن در سال 1381 افزایش یافته است. تولید گوشت مرغ، از 63 هزار تن به 724 هزار تن، گوشت قرمز از 587 هزار تن به 947 هزار تن، عسل از 6 هزار تن به 28 هزار تن و شیر خام از 620/2 میلیون تن به 877/5 میلیون تن رسیده است.
براساس گزارش سازمان خواروبار کشاورزی سازمان ملل متحد،- فائو- ایران در سال 2004 رتبه نخست صادرات کشاورزی را در میان کشورهای خاورمیانه کسب کرده است.

3-3. وضعیت روستاها
فقر و نابسامانی جوامع روستایی از مسائل و معضلات مهم و اساسی کشورهای توسعه نیافته و در حال توسعه به شمار می‌رود. به همین جهت برخلاف رژیم گذشته که تنها به توسعه و آبادانی تهران و شهرهای بزرگ اکتفا می‌کرد، بعد از پیروزی انقلاب، توجه به روستاها و مناطق محروم کشور برای دولت و برنامه‌ریزان از اولویت خاصی برخوردار شد. در اینجا به بخشی از شاخص‌های برخورداری روستاها در سال‌های پس از انقلاب اسلامی اشاره می‌‌کنیم:
تعداد مراکز بهداشتی و درمانی روستایی در سال 357، 1500 واحد بوده که در سال 1381 به 7345 واحد رسیده تعداد خانه‌های بهداشت از 2500 واحد در سال 1357 به 16561 واحد در سال 1381 افزایش یافته است.

برق‌رسانی به روستاها و مناطق محروم و ایجاد تاسیسات زیربنایی از قبیل توسعه شبکه راههای روستایی، مخابرات و... در این مناطق از اقدامات موفقیت‌آمیز پس از انقلاب به شمار می‌رود.

تعداد روستاهای برخوردار از برق از 4327 روستا در سال 1357 به 45359 روستا- بیش از 10 برابر – در سال 1380 افزایش یافته است. همچنین طی دوره 1357- 1317 تنها 8000 کیلومتر راه روستایی کشیده شده بود. اما این رقم بعد از انقلاب به 86000 کیلومتر رسیده است (بیش از 10 برابر در مدتی تقریبا 10 ساله). تعداد روستاهای بهره‌مند از شبکه مخابرات از 312 روستا در سال 1357 به 10429 روستا در سال 1374- بیش از 30 برابر- افزایش یافته. تعداد واحدهای پستی روستایی هم از 180 واحد در سال 1357 به 4912 واحد در سال 1374- بیش از 25 برابر- رسیده است.

4-3. صنایع
در بخش صنعت، کشوری که قبل از انقلاب تقریبا تمام کالاهای صنعتی خود را از خارج وارد می‌کرده و معدود کالاهای ساخت داخلش نیز عموما از کیفیت و مرغوبیت پایینی برخوردار بوده، هم اکنون در بسیاری از زمینه‌ها به تولید‌کننده تبدیل شده و تولیداتش نیز در بسیاری از موارد، از جهت کیفیت و استاندارد، قابل رقابت با مشابه خارجی می‌باشد و در برخی از صنایع- همچون صنایع ساختمانی- سال‌هاست که به مرز خودکفایی رسیده است.

جمهوری اسلامی وارث صنعتی است که میزان وابستگی آن به خارج بسیار زیاد بوده به همین سبب، صنایع کشور پس از انقلاب، به دلیل محاصره اقتصادی و تامین نشدن مواد اولیه و واسطه‌ای، دچار رکود شدید شد. از سوی دیگر، صاحبان و مالکان این صنایع که آنها را با استفاده از اعتبارات بانکی تاسیس کرده بودند، از کشور گریختند.

دولت توانست پس از انقلاب در زمینه کاهش وابستگی شدید به مواد اولیه وارداتی، کالاهای سرمایه‌ای خارجی، تخصص‌های فنی و اطلاعات و دانش فنی خارجی- که تهدیدی برای صنعت به شمار می‌رود- اقدامات در خور توجهی انجام دهد. به همین علت پس از انقلاب اسلامی، ظرفیت‌های وسیعی در کشور پدید آمد و تولید مواد اولیه، ایجاد صنایع تبدیلی، صنایع تکمیلی و پر کردن حلقه‌های مفقوده صنعت جدی گرفته و گام‌های بلندی در این راه برداشته شد. تقویت و گسترش صنایع پتروشیمی را می‌توان در همین ارتباط ارزیابی کرد. میزان تولیدات پتروشیمی کشور که در سال 1357 حداکثر 7/4 میلیون تن بوده در سال 1381 به 5/12 میلیون تن افزایش یافته است.
امروزه ایران در عرصه صنایع موشکی و مخابراتی به درجه‌ای از پیشرفت رسیده که به توان ساخت ماهواره دست یافته و وارد باشگاه چند کشور محدود پرتاب‌کننده ماهواره گردیده است. این موفقیت در حالی به دست آمده که ما در زمینه محصولاتی که قابلیت استفاده در صنایع موشکی و الکترونیک نظامی دارند، در تحریم به سر می‌بریم تا جایی که حتی در برخی مواقع از فروختن یک ?? یا چیپ ساده الکترونیکی به ما ممانعت به عمل می‌آید.

در زمینه سدسازی امروزه در بین 3 کشور برتر دنیا قرار داریم؛ به طوری که پس از پیروزی انقلاب حدود 130 سد ساخته شده و یا در حال ساخت است. در صنایع کشاورزی، هم‌اکنون، تراکتورهای ساخت ایران به بیش از 30 کشور جهان صادر می‌شود.
در صنایع نفت و گاز، پروژه صددرصد ایرانی فاز یک منطقه عسلویه به عنوان بزرگ‌ترین پروژه نفت و گاز کشور در آبان 83 به بهره‌برداری رسید که با بهره‌برداری فازهای دیگر آن سالانه حدود یک میلیارد دلار درآمد نصیب کشور خواهد کرد.

5-3. صنایع نظامی
ایران که قبل از انقلاب تقریبا تمام تسلیحات نظامی خود را از خارج وارد می‌کرده در زمره یکی از کشورهای تولید کننده تسلیحات پیشرفته نظامی در جهان قرار گرفته و در کنار کشورهایی چون هند، برزیل و یوگسلاوی مطرح شده است و تولیدات خود را به بیش از 30 کشور جهان صادر می‌کند. تولید محصولات الکترونیکی و راداری، ادوات و تجهیزات خاص از این جمله است. اکنون ایران در زمینه صنایع زرهی و ساخت انواع نفربر در بین ده کشور برتر دنیا قرار گرفته است. به برخی از اقدامات انجام شده در صنایع نظامی اشاره می‌کنیم:

ساخت هواپیمای جنگنده آذرخش، طراحی و ساخت لانچر (پرتاب‌کننده) چهار موشکی با قابلیت شلیک همزمان و تک‌تک، ساخت چرخ‌بال آموزشی و چرخ‌بال دو موتوره، طراحی و ساخت تانک پیشرفته ذوالفقار و راه‌اندازی خط تولید انبوه آن، ساخت تانک مدرن ، طراحی و ساخت خودرو تانک‌بر (ببر 400)، ساخت انواع شناورها و یدک‌کشها، ساخت زیردریایی و اسکله شناور، ساخت موشک فاتح 110 (از موفق‌ترین موشک‌های زمین به زمین در جهان) و موشک‌های دوربر شهاب (با سرعتی سه برابر موشک اسراییلی)، راه‌اندازی خطوط تعمیرات اساسی و بازسازی هواپیمای نظامی و خودکفایی در زمینه‌های ساخت و یا تعمیر بسیاری از تجهیزات و قطعات نظامی که در جنگ الکترونیکی کاربرد دارد.

6-3. مبارزه با مواد مخدر

از دیگر موارد قابل اشاره موفقیت بسیار چشمگیر نظام جمهوری اسلامی در مبارزه با مواد مخدر و سوداگران مرگ می‌باشد. طبق آمارهای بین‌المللی بیش از 80 درصد مواد مخدر مکشوفه در سطح جهان در مرزهای ایران کشف و منهدم می‌شود که به همین جهت نیز ایران بارها از سوی مجامع جهانی مورد تقدیر قرار گرفته است و کمیته مبارزه با مواد مخدر سازمان بهداشت جهانی، مرکز آموزش منطقه‌ای خود را ایران قرار داده است. البته باید بالا بودن و بالا رفتن آمار معتادان کشور را یکی از نقاط ضعف عملکرد کارگزاران نظام محسوب کرد.

7-3. فرهنگ و هنر
در حوزه هنری و فرهنگی یکی از موارد قابل اشاره، سینمای ایران است که قبل از انقلاب به اعتراف تمام صاحب‌نظران، به هیچ وجه در دنیا مطرح نبوده و به حساب نمی‌آمده لکن امروزه، به عنوان سینمایی صاحب سبک و جذاب، در بین 10 سینمای برتر جهان مطرح می‌باشد. در صنعت دوبلاژ نیز ایران جزء سه کشور برتر دنیاست.
همچنین در این حوزه می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

1. رونق چشمگیر صنعت چاپ و نشر و انتشار گسترده مطبوعات و کتب؛
2. توسعه گسترده شبکه‌های صدا و سیما و تولید وسیع برنامه‌ها خصوصا از سال 73 به بعد به گونه‌ای که از دو شبکه سیما و چند شبکه صدا با ساعات محدود هم‌اکنون به دهها شبکه داخلی و خارجی به صورت تمام وقت و شبکه‌های استانی گسترش یافته است.

3. توسعه و گسترش چشمگیر شبکه‌های خبررسانی و خبرگزاری داخلی و بین‌المللی به گونه‌ای که امروزه دیگر ما مجبور نیستیم برای کسب خبر- همانند گذشته- متکی به خبرگزاری‌های خارجی همچون: آسوشیتدپرس، رویترز، دویچله وله و امثال آن باشیم.
8-3. بهداشت و سلامت
یکی از شاخص‌های متعارف توسعه یافتگی، کاهش نرخ مرگ و میر کودکان است. طی سال‌های اخیر سازمان بهداشت جهانی دو بار ایران را به عنوان موفق‌ترین کشور جهان در کاهش نرخ مرگ و میر کودکان مورد تقدیر قرار داده است. به گونه‌ای که مرگ و میر کودکان زیر یک سال ?? از 111 مورد در هر هزار تولد زنده در سال 1356 به 6/28 مورد از هر هزار تولد زنده در سال 1381 رسیده به عبارت دیگر بیش از چهار برابر کاهش یافته است.

همچنین کاهش مرگ مادران ناشی از عوارض باروری ? ?از 237 نفر در هر 100 هزار تولد زنده در سال 1355 به حدود 37 نفر در سال 1380 رسیده یعنی 5/6 برابر کاهش یافته است.

از دیگر شاخصها، افزایش سن امید به زندگی است. در نتیجه اقدامات و آموزش‌های بهداشتی، اصلی‌ترین شاخص سلامت (سن امید به زندگی) که قبل از انقلاب در حدود 55 سال بوده و در سال 82 به مرز 4/71 رسیده است براساس آمار دیگری سن امید به زندگی طی 20 سال (1360 تا 1380) 10 سال افزایش یافته، یعنی در مورد مردان از سال 58 به 68 سال و در مورد زنان از 60 سال به 70 سال ارتقا یافته است.
همچنین سازمان بهداشت جهانی، ایران را در سال 2004 به عنوان موفق‌ترین کشور آسیایی در کنترل و مقابله با ایدز معرفی کرد.

9-3. خدمات‌رسانی
یکی از موارد قابل اشاره، بهتر شدن روند خدمت‌رسانی به شهرها و روستاهای کشور است. که به اختصار، به عناوین برخی از اقدامات انجام شده، اشاره می‌کنیم:
- افزایش بیش از 12 برابری تعداد تلفن‌های ثابت نسبت به پیش از انقلاب و گسترش ضریب نفوذ آن در کشور به خصوص در نقاط محروم و روستاها.
- واگذاری حدود 1/7 میلیون خط تلفن همراه و روند رو به رشد آن به گونه‌ای که امروزه ایران از جهت ارائه خدمات تلفنی مقام سوم را در میان کشورهای آسیایی داراست.

- افزایش راههای درون‌ شهری، بین شهری، روستایی، راه‌آهن و ساخت مترو. افزایش تولید انرژی الکتریکی و برق‌رسانی تا حد رفع خاموشی‌ها با توجه به ازدیاد فراوان مصرف‌کنندگان خانگی و صنعتی.

- افزایش شبکه‌ها و تعداد ساعات پخش برنامه‌های صدا و سیما و گسترش مناطق تحت پوشش.